معرفی باباآدم و خواص درمانی آن

گیاه باباآدم گونه‌های مختلفی دارد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه‌ی باباآدم که خواص دارویی داشته و در طی سنتی نیز کاربرد دارد اشاره شده است. در ضمن گونه‌های دیگر باباآدم نیز دارای خواص دارویی می‌باشند.

نام علمی:

Arctium lappa L.، نام فرانسه Gratteron و نام انگلیسی آن Cockle bur می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، باباآدم، فیل گوش، راس الحمامه، آراقیطون و لوف کبیر نامیده شده است.

تیره گیاه:

کاسنی Compositae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و دو ساله به ارتفاع حدود یک متر گاهی موارد بیشتر با ساقه‌های منشعب و پوشیده از کرک‌های خشن و زبر، برگ‌های آن نسبتاً بزرگ، پهن، موجدار و به حالت افتاده بر روی ساقه، رنگ برگ‌ها در سطح فوقانی پهنک، سبز تیره و در سطح تحتانی به علت پوشیده بودن از تارهای فراوان سبز روشن می‌باشد. استفاده از باباآدم برای خانم‌های باردار و مادران شیرده ممنوع است. زیاده‌روی در مصرف دم کرده‌ی ریشه‌ی باباآدم فشار خون را به شدت پایین آورده و موجب تاری چشم می‌شود و در بعضی موارد ایجاد مسمومیت می‌نماید. کاپیتول‌های آن کروی شکل، مجتمع و هر یک از آنها نیز مرکب از گل‌های کوچک ارغوانی یا بنفش محصور شده در تارهای ابریشمی هستند. میوه‌اش سمّی و پس از رسیدن به صورت فندقه‌ای با 3 یا 4 سطح مشخص در می‌آید. رنگ آنها خاکستری، زرد حنایی و یا قهوه‌ای روشن که گاهی منقوش به لکه‌های نسبتاً تیره است. در بالای میوه دسته تارهای ابریشمی کوتاه به رنگ زرد یا سفید مایل به زرد دیده می‌شود. سطح خارجی میوه پوشیده از تارهای ریز است به طوری که به راحتی به دست می‌چسبد. ریشه گیاه دراز، دوکی شکل، کم ضخامت و رنگ پوست ریشه، قهوه‌ای می‌باشد.  

طبیعت ریشه‌ی باباآدم:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نقاط کشورها بخصوص کشورهای اروپایی و آسیایی و در ایران به صورت علف هرز در استان‌های شمالی، آذربایجان شرقی و غربی، همدان، اراک، چهارمحال و بختیاری، کرمان و خراسان انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:

در ریشه‌ی آن اینولین، ماده چرب، کربنات و نیترات پتاسیم، رزین‌های مختلف، یک گلوکوزید به نام لاپین، قند، آهن، کلسیم و ویتامین C، در برگ‌های گیاه آرک تیوپیکرین و اکسیدازهای فعال و در میوه‌ی آن گلوکوزید لاپین، روغن زرد رنگ، اسید لینولئیک و اسید اولئیک تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریشه. در ضمن برگ گیاه نیز خواص دارویی دارد.

نحوه مصرف:

به طور معمول ریشه را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

افزاینده ترشحات صفرا و آنتی بیوتیک، ادرارآور و تصفیه کننده خون، معرق و دفع کننده اسید اوریک بالا، رفع کننده خیز عمومی بدن و برطرف کننده قولنج‌های کبدی و نزله‌های ششی مزمن، کاهنده تب و خارج کننده سنگ کلیه، کاهنده کلسترول و محرک ایمنی بدن، تمیز کننده سیستم لنف بدن و تنظیم کننده قند خون، خون‌ساز و مفید برای بیماری‌های عفونی می‌باشد. در ضمن برای آرتروز، روماتیسم، سیاتیک، جوش‌های بزرگ صورت، حصبه، سرگیجه، سرخک، سرماخوردگی، اختلالات کلیوی و تب حاصل از مخملک نیز مفید است. در استعمال خارجی جوشانده‌ی غلیظ ریشه‌ی باباآدم برطرف کننده سوداوی، تقویت کننده مو و جلوگیری کننده از ریزش آن و برای بیماری‌های پوستی (اگزما و گل مژه)، زخم‌های کچلی و آبسه‌ی گلو و دندان مفید می‌باشد.

توصیه:

اشخاصی که میل زیادی به خوردن شیرینی دارند صبح ناشتا می‌توانند از دم کرده رقیق ریشه‌ی باباآدم میل کنند.

تذکر:

استفاده از باباآدم برای خانم‌های باردار و مادران شیرده ممنوع است. زیاده‌روی در مصرف دم کرده‌ی ریشه‌ی باباآدم فشار خون را به شدت پایین آورده و موجب تاری چشم می‌شود و در بعضی موارد ایجاد مسمومیت می‌نماید.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.